ساز کارتان را کوک کنید! - بوستان گفتگو

به گزارش خبرنگاران، برخی از آمارها و اطلاعات منتشر شده توسط سازمان های بین المللی حکایت از آن دارند که کارکنان از آن دسته محیط های کاری حمایت می نمایند که، محیط کار برای سلامت و بهزیستی آنان کوشش کند و به عبارتی دیگر ساز کارشان کوک باشد.

36 روز استعلاجی برای افسردگی/50 درصد افسرده ها درمان نمی شوند

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشکده علوم پزشکی ساوه می گوید: آمارهای جهانی نشان می دهند که 10 درصد کارکنان صرفا به دلیل افسردگی از محیط کار مرخصی می گیرند. افراد به علت ابتلا به بیماری افسردگی سالانه 36 روز مرخصی استعلاجی می گیرند.

شهناز هدایتی اضافه کرد: در حالیکه افسردگی قابل پیشگیری و درمان است، اما به دلیل عدم دسترسی به خدمات سلامت روان، باور نداشتن بیماری، درمان های ناقص و اشتباه؛ 50 درصد افراد افسرده درمان نمی شوند.

وی اعلام کرد: در هر دوره از افسردگی 94 درصد از علائم شناختی افسردگی را عدم تمرکز، ناتوانی در تصمیم گیری و به یاد آوردن مسائل تشکیل می دهد و این امر منجر به ایجاد اختلال عملکرد و کاهش بهره وری در محیط کار می شود.

به گفته این کارشناس سلامت روان 43 درصد مدیران به دنبال سیاست ها و روش هایی هستند که در برخورد با بیماران مبتلا به مسائل روانشناختی و ارتقاء سلامت روان کارکنان در محیط کار، از این روش ها استفاده نمایند. بسیاری از افرادی که دچار اختلالات یا مسائل روانپزشکی هستند به دلیل ترس از انگ یا برچسب اجتماعی یا حتی از دست دادن فرصت های شغلی مسائل خود را در محیط کار بیان نمی نمایند.

وی توضیح داد: با توجه به شیوع بالای اختلالات روانپزشکی در جهان و همچنین تاثیر مسائل اقتصادی و اجتماعی در ایجاد و افزایش استرس های روانی و اجتماعی در جامعه و تاثیر این مسائل بر ساختار اقتصادی ـ اجتماعی، افزایش هزینه ها، کاهش بهره وری فراوری و آسیب های روانی مزمن در محیط های کاری؛ شرایط محیط کار اهمیت بسیاری در تامین سلامت جسمانی و روانی دارد.

وی در ادامه به چند توصیه جهت بهبود سلامت روان در محیط کار پرداخت و گفت: توصیه اول به کارمندان اینست که با عشق کارتان را انجام دهید. اولین نکته برای موفقیت در کار این است که شما به کارتان علاقمند باشید. اگر از کاری که انجام می دهید لذت ببرید، احساس آرامش داشته و به صلح درونی با خودتان می رسید. بنابراین اگر از کارتان لذت نمی برید درصدد تغییر یا سازگار شدن با آن باشید. آنچه کسب می کنید، مهم است. منظور دریافت اقتصادی نیست، هر چند این نکته هم بسیار مهم است، اما تاثیر روانی کار در وجود شما نیز بسیار مهم است، بنابراین به این احساس دقت کنید.

ارتباط مستقیم رضایت شغلی با میزان دریافتی

هدایتی اعلام کرد: بخش مهمی از رضایت شغلی به بحث میزان دریافتی باز می شود. به این معنی که شما در قبال ساعت ها و میزان کاری که انجام می دهید باید مبلغ منصفانه ای دریافت کنید. در غیر این صورت احساس می کنید به شما ظلم شده و از شما بیگاری می کشند. اگر دچار این حس هستید، ابتدا جای جدیدی را برای تامین درآمد اقتصادی پیدا نموده و بعد شغل تان را تغییر دهید.

وی به رفتار کارفرما نیز اشاره نمود و اضافه کرد: این که این جایگاه چقدر باعث اعمال قدرت، ظلم، تحکم، توهین یا به عکس یاری و همراهی با کارمند می شود، بسیار مهم است. اگر احساس می کنید کارفرما به چشم ابزار به شما نگاه می کند، حتما برای تغییر این وضعیت و نگرش مدیر خود کوشش کنید در غیر این صورت در صدد تغییر محیط کار خود باشید.

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشکده علوم پزشکی ساوه به ارزیابی همکاران نیز اشاره نمود و گفت: اینکه ارتباط شما با همکاران به چه شکلی است، نکته بسیار مهم دیگری است که باید به آن توجه کنید. قدم اول و مهم، ثبات قدم و به قول معروف حفظ جایگاه تان است. قدم بعدی، صحبت کردن با همکار مورد نظر برای تغییر روندی است که در پیش گرفته است. راه چاره بعدی، صحبت با مدیر است، در صورت عدم تغییر وضعیت موجود به تغییر محیط کارتان فکر کنید.

وی با تاکید بر اینکه احساس ارزشمند بودن مهم است، اضافه کرد:اگر احساس می کنید فرد ارزشمندی نیستید و کاری که انجام می دهید، با حضور یا بدون حضور شما انجام می شود، حتما آنالیز مجددی روی جایگاه شغلی تان داشته باشید. اول اینکه ممکن است تفکر شما اشتباه باشد. دوم اینکه ممکن است فکرتان درست باشد و احتیاج به تغییر شرایط داشته باشید.

رفتارتان را مرور کنید

وی به قابل اعتماد بودن نیز به عنوان موضوع دیگر اشاره نمود و اضافه کرد: مروری بر روی رفتارتان داشته باشید. شما چقدر فرد قابل اعتمادی برای کارفرما و همکاران تان هستید؟ اگر مسئله ای در محل کار وجود دارد، همان جا باقی می ماند یا آن را به دیگران منتقل می کنید؟ اگر به نظر خودتان فرد قابل اعتمادی نیستید یا برای بهبود اوضاع کار کوششی ننموده و به قول معروف چوب لای چرخ راستا حرکت می گذارید، علاقه ای به کارتان ندارید و به دلیلی از کار و محیط آن خسته شده اید. بنابراین باید برای تغییر شرایط اقدام کنید.

وی ادامه داد: فرض کنید حدود 10 سال است به انجام کاری اشتغال دارید. طی این 10 سال از روزی که شروع نموده اید، به کجا رسیده اید؟ اگر این پیشرفت متناسب با کوشش تان بوده که جای تبریک دارد و شما حتما از کارتان راضی هستید. اگر اینطور نیست، مروری به میزان کوشش فردی و نتیجه آن از طرف کارفرما داشته باشید. اگر این آهنگ متناسب نیست، تغییر روش دهید.

هدایتی به کارمندان توصیه کرد که خودتان را با خودتان مقایسه کنید و اضافه کرد: برای اینکه بتوانید ارزیابی درستی از وضعیت شغلی تان از هر نظر داشته باشید، وضعیت تان را با افرادی که از نظر تحصیلات، شغل، ساعت کاری و... شبیه یا نزدیک به شما هستند، بسنجید. سپس برای هر اقدامی تصمیم بگیرید. بنابراین برای ارزیابی، ملاک درستی داشته باشید تا به نتیجه درست برسید.

تعادل فراموش نشود

وی گفت: چقدر به کارتان چسبیده اید؟ این چسبیدن از ترس کارفرماست یا این که واقعا دوست دارید مثل تفریح، کارتان را انجام دهید؟ فکر کردن، برنامه ریزی کردن و کوشش برای بهبود شرایط کاری، حد و اندازه ای دارد. اگر بیش از اندازه به کارتان می چسبید، مسلما جایی خسته شده و اصطلاحا می برید! بنابراین بین کار و تفریح تعادل برقرار کنید. بدون دخالت یا نظر دیگران، حداقل یک روز کامل شرایط کاری تان را آنالیز کنید. اگر احساس کردید کار آنقدر که باید راضی تان نمی کند، حتما سر فرصت برای تغییر شغل تان تصمیم بگیرید. اینجا همان لحظه احتیاج به تغییر شرایط است.

این کارشناس سلامت روانی در عین حال تاکید نمود: اگر با کارفرما، همکاران و پرسنل خدماتی محل کارتان مسئله ای دارید، آن را حل کنید. در غیر این صورت نمی توانید به کارتان ادامه دهید. حل کردن مشکل اولین و بهترین قدم برای باقی ماندن در محل کار و ادامه آن با رضایت کامل است.

وی اضافه کرد: زندگی تان را مرور کنید. گاهی در محل کار مسئله ای وجود ندارد، اما استرس بیرون از محل کار، مانند مسائل خانوادگی، فردی، محبت آمیز و... خودشان را به شما تحمیل نموده و تحمل شما را کاهش می دهند. بنابراین شاید گاهی با حل کردن مشکل بیرونی، مشکل محل کار نیز خود به خود برطرف شود.

بر اساس این گزارش، سلامت جسمی جزء مهم دیگری در کوک شدن ساز کار و فعالیت کارکنان است.

ارگونومی چیست

معاون بهداشتی دانشکده علوم پزشکی ساوه در این رابطه شناخت علم ارگونومی را موثر می داند.

وی به تعریف علم ارگونومی پرداخت و اضافه کرد: ارگونومی عبارت است از تطابق علمی کار و محیط کار با معینات فیزیکی و روانی انسانی، بنابراین ارگونومیست برای مثال می تواند اندازه های فیزیکی بدن افراد و توانایی های جسمانی آنان را اندازه گیری و کار و محیط کار را براساس نتایج حاصله چنان طراحی کند که با معینات فیزیکی تعداد بیشتری از افراد تطابق داشته باشد.

دکتر نعمت الله عزیزی اضافه کرد: کاربرد ارگونومی در طراحی فرآیندها و سیستم ها، تأثیر قابل توجهی بر افزایش کارایی، کاهش هزینه های درمانی، افزایش رضایت شغلی و افزایش بهره وری در محیط کار خواهد داشت. ورود کامپیوتر باعث تغییراتی در مشاغل مختلف شده است، سرعت کار افزایش یافته و عملنمودها و بهره وری ها تغییر نموده اند. بر اساس مطالعاتی که محققین در سال 1981 بر روی مفاصل و عضلات، ستون فقرات، گردن، شانه و بازو انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که در مراکزی که از کامپیوتر جهت ورود اطلاعات استفاده می شود و افراد ساعات زیادی با این وسیله کار می نمایند، عوارض بیشتری نسبت به سایر مشاغل مانند ماشین نویسی مشاهده می شود.

وی به اختلالات اسکلتی- عضلانی، اشاره نمود و اضافه کرد: از اختلالات اسکلتی، عضلانی رایج در بین شاغلین اداری می توان به کمر درد، سندروم تونل کارپال یا درد شدید در مچ دست، درد ناحیه گردن، درد ناحیه زانو یا آرنج و…) اشاره نمود. اختلالات ترومای تجمعی شایع ترین بیماری در ارگونومی است. منظور از تروما، ضایعه ای است که در اثر حرکت های تکراری ایجاد می شود. کار در وضعیت های نامناسب نیز باعث این بیماری می شود. تحقیقات نشان داده است که احساس درد و ناراحتی در قسمت های گوناگون دستگاه اسکلتی- عضلانی از مسائل عمده در محیط های اداری و کاری است، به طوری که علت اصلی غیبت ها را تشکیل می دهد .

صدمات کارمندی!

وی به صدمات عمومی مرتبط با وضعیت ارگونومی نامناسب در ادارات اشاره نمود و اضافه کرد: التهاب تاندون، حرکات تکراری، حرکات تکراری با مچ خمیده، درد های کمر، فشار شانه و گردن، اختلالات گردش خون، فشار استاتیک و ... بنابراین ارگونومی علمی است که در ارتباط با روش کار کردن بوده و متقابلا به فاکتورهای محیطی توجه می نماید؛ لذا با معین کردن روش صحیح انجام کار، می خواهد شخص را از آسیب ها مصون نگه دارد.

دکتر عزیزی ادامه داد: هدف از ارگونومی طراحی شغل مناسب جهت شاغل، به طوری که قدرت فیزیکی بدن شاغل متناسب با شغل باشد است؛ این مهم بوسیله ایجاد محیط قابل قبول با رعایت اصول ارگونومی محقق می شود.

وی به مسائل عمومی کار با رایانه اشاره نمود و گفت: کار با رایانه در درازمدت باعث ایجاد مسائل وسیع و گوناگون جسمانی و روانی در کاربران می شود. برخی از آثار بیماری ناشی از کار با رایانه جزیی و قابل برطرف هستند. اما عوامل دیگر موجود در کار با رایانه می توانند در دراز مدت در صورتی که فرد مدت طولانی به کار خود ادامه دهد، صدمات جدی بر کاربر وارد کند. گاه آثار منفی و بیماری زای کار با رایانه باعث تشدید صدمات کم اهمیت و کوچک قبلی کاربر می شوند.

دردهای پشت میزنشینی

وی اضافه کرد: تقریبا تمام کسانی که پشت میز کار می نمایند، در مقاطعی دچار عوارض یا خستگی های دردناک و مفرط شده اند. اگر شما هم جزو آن دسته از افراد هستید، باید برخی کارها را انجام دهید تا فضای کاری خود را به وضعیت ایمنی ارگونومیک نزدیکتر کنید و کمی آسایش و امنیت بیشتر برای روزهای کاری خود فراهم آورید. شاید سازمانی که در آن کار می کنید، از لحاظ ایمنی و ارگونومیک تمهیداتی را برای حمایت از کارکنان خود به کار گرفته باشد، اما اگر شما آنقدرها خوش شانس نیستید که جزء این گروه از کارکنان باشید، زمان آن فرا رسیده تا خودتان دست به کار شوید و تغییراتی را در وضعیت فضای کار ایجاد کنید.

وی به مسائل بینایی ناشی از کار با رایانه اشاره نمود و گفت: یکی از شایع ترین مسائلی که در اثر کار با رایانه در کاربران گزارش شده است درد در ناحیه چشم یا ضعف بینایی است که به کاهش قدرت بینایی، خستگی و درد چشم، سردرد، درد در نواحی گردن و کمر منجر می شود. بدون تردید کار کردن نادرست یا نقص در دیدن صفحه نمایشگر در ضعف بینایی و نیز بروز چشم درد در کاربران رایانه موثر است. نسبت بروز عوارض چشمی در بین افرادی که به صورت صحیح و با دید مناسب با این وسایل کار می نمایند کمتر از کسانی است که از این وسایل نادرست استفاده می نمایند.

این مقام مسئول در علوم پزشکی ساوه به مسائل مفصلی یا درد های اسکلتی عضلانی، صرع ناشی از حساسیت به نور، حساسیت پوستی و استرس در نتیجه کار مستمر با رایانه اشاره نمود و اضافه کرد: گزارش های بسیاری نشان می دهند که کاربران رایانه در اثر کار با صفحات نمایشگر به دلیل تمرکز و کاهش تحرک پلک دچار خشکی سطح چشم و برخی از مواقع ایجاد خشکی پوست دست و صورت نیز مشاهده می شود. ساختار صفحات نمایشگر رایانه به نحوی است که در سطح صفحه نمایش دهنده آن الکتریسته ساکن جمع می شود.

آنچه پشت میز نشین ها و کاربران رایانه باید بدانند

وی با بیان توصیه هایی برای استفاده نمایندگان از رایانه گفت: در وهله نخست یکی از مهم ترین موضوعات استفاده از رایانه در محیط کار اطمینان از مناسب بودن محیط کار و عملکرد ارگونومی آن است. اکثر درد ها و فرسایش های داخلی مهره ای و فشار بر روی دیسک در زمانی پیش می آید که فرد نشسته باشد و از پشتی و جایگاه استفاده نکند. در این صورت دیسک های بین مهره ای در قسمت کمر تحت فشار قرار می گیرند. برای جلوگیری از این امر پیشنهاد شده از پشتی هایی استفاده شود که زاویه 105- 110 با سطح افق را تامین نمایند و همچنین انحناهای طبیعی ستون مهره ای در هنگام تکیه به پشتی جایگاه حفظ شود. ارتفاع جایگاه قابل تنظیم کردن باشد و ارتفاع آن به اندازه ای باشد که آرنج کاربر با سطح میز مماس شود. همچنین زانو ها 2 الی 3 سانتی متر از لبه نشیمنگاه جایگاه جلوتر باشد.

میز دوست داشتنی

به گزارش خبرنگاران، میز خوب و استاندارد دوست خوبی برای کارمند پشب میزنشین است و برای خود استانداردهایی دارد که اگر به دنبال کارمند سالم و سلامت دوران کارمندی هستیم نباید آنرا نادیده بگیریم.

عزیزی به اصول ارگونومی میز نیز اشاره نمود و اضافه کرد: وسعت سطح روی میز باید به اندازه کافی باشد تا کلیه قطعات و وسایلی که برای انجام کار ضروری است جا بگیرد. همچنین می بایست برای پا فضای آزاد کافی در زیر میز در نظر گرفته شود. وسایل و تجهیزات پر کاربرد در دسترسی نزدیک و تجهیزات کم کاربرد در دسترسی های بعدی قرار داده شود. میز باید دارای لبه دوار با کمی شیب به طرف پایین باشد که از برخورد پشت دست با لبه آن جلوگیری شود چون می تواند سبب ایجاد مسائل در آن ناحیه شود.

اگر سطح ارتفاع میز پایین تر از سطح ارتفاع آرنج باشد باعث خم شدن گردن و تمایل تنه به طرف جلو شده و تغییر در قوس ستون مهره ها پیدا می شود که باعث انتقال مرکز ثقل می شود و باعث افزایش بار بر روی عضلات ناحیه گردن و شانه شده و ایجاد کمر درد می کند.

معاون بهداشتی دانشکده علوم پزشکی ساوه در ادامه راه های پیشگیری اجتناب از کار یکنواخت بسیاری از مشاغل (رایانه ای و غیر رایانه ای) یکنواخت و بدون آهنگ هستند. در چنین مشاغلی طراحی شغل باید به گونه ای صورت پذیرد که یکنواختی تخفیف یابد. فنونی از قبیل چرخش شغلی می تواند در حل این مشکل موثر واقع شود.

وی گفت: به تناوب از پشت میز رایانه برخاسته، و با نرمش های خیلی ساده، گردن، بازو، مچ دست و پاها را حرکت دهید. سطح روشنایی برای محیط های کاری مرتبط با استاندارد و صفحات نمایشگر رایانه در حدود 300 لوکس مشخص شده است، اما چنانچه این کار در یک محیط اداری انجام گیرد باید شدت روشنایی آن برابر با 500 لوکس یا بیشتر محاسبه شود. زاویه محل نصب لامپ ها یا منابع روشنایی، بویژه آنهایی که دارای صفحه یا حباب پخش نماینده نور نیستند، تا نقطه دید کاربر بایست کمتر از 50 درجه باشد. پنجره ها به عنوان یک منبع روشنایی در محیط کار، باید با موقعیت استقرار صفحات نمایشگر و نیز محل نشستن کاربربه نحوی فاصله داشته باشد که ایجاد خیرگی نکند.

از درخشندگی اجتناب کنید

دکتر عزیزی بر اجتناب از درخشندگی تاکید نمود و اضافه کرد: درخشندگی اصطلاحی عمومی است که روشنایی غیر طبیعی یک منبع نوری را درمقابل میزان دید معین توصیف می کند. در این حالت نور منبع، از روشنایی یا تششع صفحه نمایشگر بیشتر است و به همین علت خوانا بودن مطالب روی صفحه نمایشگر را کاهش می دهد یا از بین می برد و در نتیجه باعث درد و خستگی چشم می شود. صفحات نمایشگر باید در محل صحیح و مناسبی که درخشندگی به صورت مستقیم در آن محل وجود نداشته باشد استقرار یابند. استفاده از فیلتر روی صفحه نمایشگر در جهت کاهش درخشندگی موثر است.

وی گفت: میز کار باید طوری انتخاب شود که کمترین میزان بازتابش نور در سطح آن ایجاد شود، مثلا رنگ آن نباید خیلی روشن باشد، یا از یک سطح شیشه ای برای پوشش روی میز استفاده شود. وسایل جانبی مانند جایگاه و میز باید با توجه به تفاوت های فردی کاربران از نظر ابعاد جسمانی قابل تنظیم باشد. که باعث افزایش بازده کار می شود جایگاه کار باید از کیفیت مطلوب برخوردار باشد، به نحوی که دارای روکش پارچه ای و 5 چرخ کاملا قابل تنظیم و تغییر باشد.

وی به رعایت فاصله دید نیز اشاره نمود و اضافه کرد: فاصله دید باید متناسب با خصوصیات ویژه فرد و در گستره ای باشد که بتواند از چشم کاربر تا صفحه نمایشگر کمانی 20 درجه ایجاد کند و فاصله دید مناسب برای اکثر کارهای رایانه ای 600-500 میلیمتر توصیه شده است. ترجیحا از یک زیرپایی بهره ببرید و پاها را روی آن قرار دهید. این وسیله به راحت بودن وضعیت پاهای شما یاری می نماید.

عزیزی به زمان کار و استراحت نیز اشاره نمود و گفت: بدون شک بهترین روش در کاهش یا حذف عوامل منفی و موثر بر سلامتی و ایمنی کاربران رایانه محدود کردن زمان کار و ساعات کار با رایانه است. قابلیت انعطاف مشاغل رایانه ای باید در حدی باشد که کاربر بتواند در ساعات کاری، غیر از کار با رایانه به کاری دیگر مشغول شود. مدت زمان استراحت برای کارهای سخت رایانه ای در هر یک ساعت 10 دقیقه و در موارد ساده تر 15 دقیقه در هر 2 ساعت توصیه می شود. برای کارهای نشسته هر 20 دقیقه یکبار انجام یکسری حرکات به اندازه 3-2 درصد از ورم پا خواهد کاست.

به گزارش خبرنگاران، کار و انسان دو عنصر تفکیک ناپذیر به شمار می روند که باید به گونه ای متناسب با یکدیگر برنامه ریزی شوند. نبود همخوانی و تناسب میان توانمندی های انسان و نوع کاری که او انجام می دهد یا مسئولیتی که بر عهده وی نهاده می شود سبب بروز مسائل و مسائل بسیاری می شود که از آن جمله می توان به بروز حوادث و بیماری های ناشی از کار و پایین بودن بهره وری نیروی انسانی اشاره نمود.

توجه به ایجاد محیط کاری مناسب برای کارکنان نه تنها هزینه محسوب نشده بلکه نوعی سرمایه گذاری در راستا بهره وری است، این نکته را کشورهای پیشرفته بویژه در بخش خصوصی مدتهاست که دانسته و برای تحقق آن سرمایه گذاری های بسیار جالب توجهی نموده اند.