دخل وخرج ایرانیان در سال 98
به گزارش بوستان گفتگو، خبرنگاران؛ بر اساس گزارش مرکز آمار ایران یک خانوار شهری در سال گذشته به طور متوسط 4/ 47 میلیون تومان هزینه نموده است که در قیاس با سال 97، رشد 6/ 20 درصدی داشته و این در حالی است که نرخ تورم کل کشور در سال گذشته معادل 4/ 34 درصد بوده است. از سوی دیگر کاهش نسبی ضریب جینی حاکی از این است که از شدت میزان نابرابری مالی در ایران اندکی کاسته شده است.
به گزارش خبرنگاران؛ آمار و ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار حاکی از آن است که میزان افزایش هزینه، به میزان تورم نبوده که نشان دهنده کوچک شدن سبد مصرفی خانوارهای کشور است.
متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری نیز در سال قبل معادل 1/ 54 میلیون تومان اظهار شده که موید رشد 4/ 24 درصدی است. متر دوم که از زبان رئیس مرکز آمار اعلام شد، ضریب جینی بود.
ضریب جینی در سال 98 به 3992/ 0 رسید که در قیاس با سال 97، افت 0101/ 0 واحدی را ثبت کرد. در شرح افت نابرابری در سطح اقتصاد ایران می توان 2 علت را پررنگ دید؛ نخست توزیع یارانه معیشتی از آذرماه 98 و دوم، بالاتر بودن تورم دهک های برخوردار در قیاس با دهک های غیربرخوردار. در واقع بیش از آنکه افت ضریب جینی به علت افزایش سطح رفاه فرودستان باشد، ناشی از افت رفاه اغنیا بوده است.
کاهش شدت نابرابری
ضریب جینی سال گذشته به 3992/ 0 رسید؛ عددی که در قیاس با سال 1397 کاهش نسبی را نشان می دهد. ضریب جینی در سال 97 معادل 4093/ 0 بود. در نتیجه از شدت نابرابری در اقتصاد ایران در سال 98 نسبت به سال قبل از آن به میزان 0101/ 0 واحد کاسته شد. به نظر می آید، تورم بالاتر دهک های برخوردار و یارانه معیشتی، دو عامل شرح دهنده این فرایند باشند.
کارکرد ضریب جینی
شاخص ضریب جینی، یکی از شاخص هایی است که برای اندازه گیری و تحلیل سطح نابرابری توزیع درآمد در اقتصاد به کار می رود. این کمیت بین صفر تا یک واقع شده است. هر چه درآمد از افراد غنی به افراد فقیر جامعه انتقال یابد، شاخص کاهش می یابد و به صفر نزدیک می گردد. ضریب جینی صفر به معنی توزیع کامل درآمدها در یک اقتصاد است، یعنی در چنین مالی افراد یا خانوارها دارای درآمد یا مخارج کاملا یکسانی هستند. در مقابل ضریب جینی یک نشان از نابرابری کامل در توزیع درآمدها یا مخارج دارد؛ در این حالت یک فرد یا یک طبقه تمام درآمد را به خود اختصاص می دهد. ضریب جینی، تفاوت موردانتظار درآمد بین دو فرد یا خانوار که به طور تصادفی از کل جامعه انتخاب می گردد را بازگو می نماید. فرضا اگر ضریب جینی 6/ 0 باشد و درآمد سرانه نیز هزار واحد پول باشد، تفاوت مورد انتظار بین درآمد دو خانوار تصادفی، معادل 600 واحد پول است.
فرایند ضریب جینی
ضریب جینی در دهه 80، هیچ گاه کمتر از 4/ 0 نبوده است. اما پرداخت یارانه ها در انتهای دهه، موجب شد ضریب جینی در سال 1390 به یکباره، به 37/ 0 کاهش یابد. فرایند نزولی ضریب جینی تا سال 92 ادامه یافت تا در این سال، کمترین سطح نابرابری در اقتصاد به ثبت برسد. ضریب جینی در سال 92 معادل 3650/ 0 شده بود. اما از آن سال، ضریب جینی به شکل مداوم تا سرانجام سال 97 افزایش یافت. در سال 97 بار دیگر ضریب جینی به بالای سطح 4/ 0 نفوذ کرد که نشان از بازگشت نابرابری در جامعه به سطح دهه 80 داشت.
اما در سال 98، بار دیگر به زیر 4/ 0 بازگشت، در واقع شرایط نابرابری در توزیع درآمد به شرایطی که در سال 1396 در اقتصاد ایران حاکم بوده، نزدیک شده است. اما چرا ضریب جینی در یک سال تورمی، با کاهش همراه شد؟ در این باره رئیس مرکز آمار به خبرگزاری فارس گفت: هنوز نمی توان تحلیلی از علل کاهش ضریب جینی نسبت به سال 97 ارائه کرد و این موضوع در روزهای آینده تعیین می گردد.
به گفته جواد حسین زاده، یکی از ارزیابی های اولیه این است که تورم دهک های بالای درآمدی در قیاس با تورم دهک های پایین درآمدی بالاتر بوده است. او ادامه داد: در سبد مصرفی دهک های بالای درآمدی خوراکی ها کمتر بوده و تمرکز آن روی اقلام غیرخوراکی و کالاهای سرمایه ای است.
در انتهای سال گذشته، تورم نقطه ای دهک اول معادل 5/ 19 درصد و تورم نقطه ای دهک دهم، معادل 4/ 24 درصد بوده است. این اختلاف 9/ 4 درصدی باعث شد تا دهک برخوردار، برای تهیه سبد مصرفی خانوار نسبت به دهک غیربرخوردار با گرانی بیشتری روبرو باشد که این مساله بر نزدیک شدن نسبی هزینه دهک ها موثر بوده است. در واقع یک وجه کاهش ضریب جینی، افت رفاه خانوارهای ثروتمند بوده است. به این علت، باید پرداخت یارانه معیشتی حاصل از افزایش قیمت بنزین از آذر سال گذشته را نیز اضافه کرد. پیش تر محسن جلالی، پژوهشگر در تحقیقی در نشریه فرایند بانک مرکزی، نشان داد که یک درصد افزایش در پرداخت های انتقالی دولت، ضریب جینی را به میزان 0002/ 0 کاهش می دهد.
تاثیر 10 درصد افزایش در مبالغ پرداخت های انتقالی، به طور تقریبی 10 برابر عظیم تر شده و ضریب جینی را به میزان 0020/ 0 کاهش می دهد.
در سال گذشته، پرداخت های انتقالی دولت به اقتصاد به میزان 31 هزار میلیارد تومان افزایش یافت که می تواند فاکتور مهمی در شرح افت ضریب جینی باشد. ضمن اینکه این پرداخت انتقالی، مانند یارانه نقدی نبوده که به تمامی دهک های جامعه پرداخت گردد و 7 دهک پایین درآمدی، مشمول یارانه معیشتی بوده اند.
با این حال اثر این سیاست، همانند توزیع قبلی یارانه ها نبوده است؛ چراکه تورم سال های اخیر اقتصاد ایران، ارزش واقعی یارانه را کاهش داد. در سال 1390، یارانه 45 هزار و 500 تومانی معادل 4 درصد از هزینه های ماهانه یک خانوار شهری بود، درحالی که در سال 98، یارانه 55 هزار تومانی، معادل 4/ 1 درصد از هزینه های ماهانه خانوار شهری بوده است. در واقع با وجود افزایش مبلغ یارانه، از قدرت خرید واقعی آن به شدت کاسته شده است. ضمن اینکه، عواملی که باعث رشد نابرابری می شوند، همچنان در اقتصاد ایران پابرجا هستند.
براساس نتایج به دست آمده در آنالیز جلالی، افزایش هزینه ها و تغییرات در حمل و نقل و ارتباطات و مسکن، آب، سوخت و روشنایی عمده دلیل افزایش ضریب جینی طی سال های اخیر بوده است. پرداخت یارانه های هدفمند و بر اقلام ضروری خانوارها و یاری به اقشار محروم، اخذ مالیات از گروه های پردرآمد و اقلام درآمدی خاص، کنترل سطح قیمت ها به ویژه بر کالاهای مورد احتیاج خانوارها و توجه به تامین اجتماعی و بیمه های درمانی و اجتماعی می تواند به بهبود توزیع هزینه ها و یاری به کاهش نابرابری در توزیع درآمدها یاری کند. باید توجه کرد که صرف پرداخت یارانه لزوما به کاهش نابرابری منجر نمی گردد؛ کمااینکه اثر یارانه ابتدای دهه 90 پس از 6 سال محو شد.
منبع: اقتصادنیوز