مدل هندی اشتغال زایی - بوستان گفتگو

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، در آخرین گزارش از جمعیت کشورهای جهان، طی سال 2019 جمعیت کشور هند به یک میلیارد و 352 میلیون نفر رسیده است؛ چیزی بیش از 16 برابر جمعیت کشور ما ایران. رشد بالای تولید ناخالص ملی، سرعت افزایش حجم واردات و صادرات کالا و خدمات، جذب قابل توجه سرمایه گذاری مستقیم خارجی، کاهش چشمگیر نرخ بیکاری و تورم، کاهش فقر، رشد چشمگیر درآمدهای بخش IT ، تبدیل شدن توسعه روستایی هند به الگویی برای سایر کشورهای جهان و... برخی از جنبه های مثال زدنی اقتصاد هند هستند که حالا این کشور را با جمعیت میلیاردی به عنوان یکی از اقتصادهای نوظهور جهان در کنار چین مطرح کرده است. تلاش دولتمردان هندی بعد از دهه ها، حالا نتایج جالب توجهی دارد، ازجمله اینکه تورم کلی این کشور به 3.4 درصد در سرانجام سال 2019 رسیده، رشد مالی این کشور (براساس برآورد صندوق بین المللی پول) به 6.1 درصد در سرانجام سال 2019 رسیده و همچنین طی ده های اخیر میلیون ها هندی از فقر مطلق نجات یافته و برنامه فقرزدایی در این کشور مورد ستایش سازمان های بین المللی است. اما از همه مهم تر، الگوی نسبتا پیروز اشتغال زایی در این کشور است که توانسته نرخ بیکاری را در این کشور به طور معجزه آسایی کاهش دهد، چراکه حالا نرخ بیکاری در این کشور به 2.5 درصد در نوامبر سال 2019 رسیده است.در گزارش پیش رو برخی از برنامه های پیروز اشتغال زایی در این کشور مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است که نتایج جالب توجهی دارند. این برنامه ها که شامل تربیت نیروی کار ماهر، الگوی اشتغال زایی از طریق توسعه روستایی یکپارچه، توسعه کارآفرینی در بخش صنایع دستی و توسعه اشتغال زایی از طریق بخش IT و فناوری اطلاعات است، می تواند مبنایی برای سیاستگذاری در اشتغال زایی کشورمان باشد که عمده تمرکز دولتمردان بر پول پاشی برای اشتغال زایی است .

درآمد 82 میلیارد دلاری از اعزام نیروی کار به خارج

یکی از موارد جالب توجه در اقتصاد هند، اعزام نیروی کار ماهر به خارج است، موضوعی که اگرچه طی چندین دهه وجود داشته، با این حال در دو دهه اخیر علاوه بر کاهش قابل توجه نرخ بیکاری این کشور، به یکی از منابع درآمدی خانوارهای هندی تبدیل شده است. قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم ابتدا لازم است مقدمه ای از برنامه ریزی بلندمدت هندی ها برای اعزام نیروی کار ماهر به خارج از کشور بیان شود. برمبنای آمارهای جهانی، قبل از سال 2005 حدود 90 درصد کارگران هندی در بخش های غیررسمی با دستمزد اندک کار می کردند. در آن سال ها نیروی کار کارگری هند دو ویژگی شاخص داشت: 1-حدود 60 درصد کارگران هندی بی سواد یا دارای مدرک مقطع ابتدایی بودند و 2- براساس برآورد ها در آن سال ها، 80 درصد نیروی فعال هند هیچ گونه فرصت مهارت آموزی نداشتند. مجموعه این دو عامل موجب شده بود هند با کمبود نیروی کار باکیفیت روبرو شود، به طوری که فقط در بخش فناوری اطلاعات 500 هزار نفر کمبود نیروی متخصص وجود داشت. مجموع این عوامل باعث شده بود به رغم وجود فرصت های اشتغال، بیکاری در هند از 6 درصد در سال 1995 به 8 درصد در سال 2000 برسد. بر این اساس، سیاستگذاران هندی برای حل این مسائل برنامه انگیزش افزایش مهارت های فنی-ملی را در دستورکار قرار دادند. بر این مبنا، در حوزه های جدیدی همچون فناوری اطلاعات، انرژی های جدید، خودروسازی و صنایع الکترونیک ظرفیت مهارت افزایی در دستورکار مراکز آموزش فنی وحرفه ای قرار گرفت .

بررسی های آماری نیز نشان می دهد طی هشت سال اجرای این برنامه، تعداد کارآموزان آموزش های فنی و حرفه ای از سه میلیون نفر در سال 2005 به 15 میلیون نفر در سال 2012 رسید. هندی ها به موازات برنامه افزایش مهارت فنی ملی، برنامه مکمل برون سپاری نیروی کار به ویژه در بخش خدمات فنی و مهندسی را در حوزه فناوری اطلاعات اجرا کردند. نکته جالب توجه در این موضوع، تسلط نیروی کار هندی به زبان انگلیسی و عربی است که توانست نیروی کار مورد نیاز کشورهای عربی و انگلیسی زبان را به خوبی تامین کند.بر این اساس، با اجرای برنامه انگیزش افزایش مهارت های فنی-ملی هندی ها به دو هدف دست یافتند؛ هدف اول اینکه نیروی کار ماهر برای صنایع، بخش کشاورزی و بخش خدمات تربیت شد و هدف دوم هم اعزام چندین میلیون نفر نیروی کار بیکاری بود که علاوه بر تخصص و مهارت، با نیاز بازار کشورهای مقصد تربیت شده بودند. برای مثال فقط بررسی ترکیب جمعیتی کشور امارات متحده عربی نشان می دهد طی سال 2019 از جمعیت 9.5 میلیون نفری این کشور، حدود 27 درصد یا معادل دومیلیون و 623 هزار نفر از آنان، هندی هستند که اغلب آنها در قالب اعزام نیروی کار ماهر به این کشور مهاجرت کرده اند.اما اعزام نیروی کار به خارج از کشور علاوه بر آنکه در کاهش بیکاری نیروی کار ماهر بسیار موثر بوده، سالانه درآمد قابل توجهی نیز عاید خانوارهای هندی کرده است .

در این زمینه بانک جهانی هرساله آمار مستندی با عنوان درآمد کشورهای اعزام کننده نیروی کار یا گزارش Remittanc منتشر می کند که براساس آن، واژه Remittanc معادل پولی است که نیروی کار اعزام شده به خانواده های خود در کشورش منتقل می کند.بررسی گزارش های دوره های تاریخی این نهاد بین المللی نشان می دهد گردش مالی پول انتقال داده شده از سوی نیروی کار اعزام شده به خارج به کشور و خانوارهای خود (Remittanc) در سال 1991 حدود 67.7 میلیارد دلار بوده که این میزان تا سال 2000 به 126.7 میلیارد دلار، تا سال 2008 به 458 میلیارد دلار، تا سال 2016 به 589 میلیارد دلار، تا سال 2018 به حدود 683 میلیارد دلار و در سال 2019 نیز به 706 میلیارد و 625 میلیون دلار رسیده است.همچنین طبق این گزارش، درآمد خانوارهای هندی از اعزام نیروی کار به خارج در سال 1991 نزدیک به 2.3 میلیارد دلار بوده که این میزان تا سال 2000 به 12.8 میلیارد دلار، تا سال 2008 به حدود 50 میلیارد دلار، تا سال 2016 به 62.7 میلیارد دلار، تا سال 2018 به 78.6 میلیارد دلار و تا سرانجام سال 2019 نیز به 82 میلیارد و 203 میلیون دلار رسیده است. اما برخلاف هند، درآمد ایران از اعزام نیروی کار به خارج از کشور در سال 1991 حدود 1.2 میلیارد دلار بوده که این میزان تا سال 2000 به 536 میلیون دلار، تا سال 2008 به 1.1 میلیارد دلار، تا سال 2016 به 1.3 میلیارد دلار، تا سال 2018 به 1.3 میلیارد دلار و در سال 2019 نیز به یک میلیارد و 367 میلیون دلار رسیده است .

توسعه روستایی یکپارچه؛ الگوی هندی اشتغال زایی

توسعه روستایی ازجمله الگوهای مشهور برنامه ریزی هندی ها در زمینه اشتغال زایی و مشاخصه با فقر بوده است. درحال حاضر 894 میلیون نفر از جمعیت هند در روستاها زندگی می کنند که نقش مهمی در اقتصاد این دومین کشور پرجمعیت جهان دارند: 1-برنامه توسعه روستایی یکپارچه، 2-برنامه توسعه نواحی در معرض خشکسالی و 3-برنامه توسعه نواحی بیابانی، طرح های عمده ای هستند که در راستای اشتغال زایی و مشاخصه با فقر و همچنین تامین امنیت غذایی به اجرا درآمده و دستاوردهای چشمگیری برای این کشور به ارمغان آورده اند .

1 برنامه توسعه روستایی یکپارچه:توسعه روستایی یکپارچه از سال 1975 در هند مورد توجه و تاکید قرار گرفت و طرح های عمده ای در این راستا به مرحله اجرا گذاشته شد. هدف از اجرای این برنامه، حمایت از 15 میلیون خانوار زیر خط فقر در روستاهای هند برای دستیابی به یک درآمد قابل قبول بود. سرمایه لازم برای اجرای این طرح از سوی دولت مرکزی و دولت های محلی هند تامین می شود. نخستین گام در این برنامه، شناسایی فقیرترین افراد روستایی در این کشور بود. این برنامه ها اهداف بلندمدت زیر را دنبال می کردند که شامل: افزایش تولید و بهره وری در بخش کشاورزی و بخش های وابسته به آن، افزایش سطح درآمد روستاییان، ارتقای سطح مهارت ها و توانمندی های روستانشینان، تخصیص اعتبار لازم برای اجرای برنامه های عمرانی و توسعه روستایی، ایجاد فرصت های شغلی جدید، تامین حداقل نیازهای معیشتی روستاییان و بهره برداری بهینه از منابع محلی بود. در حال حاضر فرصت های شغلی جدیدی در روستاهای هند ایجاد شده و مسائل معیشتی روستاییان به ویژه زنان روستایی که از محروم ترین اقشار جامعه روستایی هستند، تا حد زیادی برطرف شده است .

2توسعه نواحی در معرض خشکسالی: برنامه توسعه نواحی در معرض خشکسالی از سال 1970 به بعد به اجرا درآمد. هدف این برنامه، ایجاد فرصت های شغلی برای روستاییانی بود که در مناطق مستعد خشکسالی زندگی می کردند. انتخاب این مناطق براساس معیارهایی همچون میزان بارندگی، دوره زمانی کاهش محصولات و سابقه کاهش باران در سال های گذشته مشخص می شد. در ابتدا در قالب این طرح، روستاییان به فعالیت هایی همچون توسعه آبکمک، محافظت از خاک، جنگل کاری و جاده سازی می پرداختند. در مراحل بعدی اجرای این طرح، ایجاد اشتغال در حوز ه هایی همچون دامداری و ماهی گیری نیز مورد تاکید و توجه قرار گرفت .

3برنامه توسعه در نواحی بیابانی: اجرای برنامه توسعه در نواحی بیابانی از سال 1978 آغاز شد. این برنامه مناطق سردسیر و گرمسیر کشور را تحت پوشش قرار می دهد. هدف عمده این برنامه، توسعه یکپارچه نواحی بیابانی به کمک افزایش باروری زمین، افزایش سطح درآمد و توسعه فرصت های شغلی جدید برای ساکنان این نواحی است. بهره برداری بهینه از منابع فیزیکی و زیست محیطی و نیروی انسانی ماهر، بخشی از اهداف دست اندرکاران این برنامه است. فعالیت های عمده ای که در نواحی تحت پوشش این برنامه صورت می گیرد عبارتند از: توسعه جنگل کاری و پوشش گیاهی، توسعه و بهره برداری از آب های زیرزمینی، برق رسانی به روستاها و توسعه کشاورزی، باغبانی و دامداری. در قالب سه طرح مذکور، دولت هند چندین طرح اشتغال زایی در مناطق روستایی به اجرا گذاشت که ازجمله آنها می توان به: 1-طرح ایجاد اشتغال برای کشاورزان بدون زمین در بخش های غیرکشاورزی، 2-طرح ملی اشتغال روستایی، 3-طرح ایجاد اشتغال برای جوانان بیکار و 4-تاسیس موسسه توسعه کارآفرینی در روستاهای این کشور اشاره کرد .

هند در رتبه اول صادرات فرش دستباف

یکی از الگوهای جالب توجه هند برای اشتغال زایی، توسعه کارآفرینی در بخش صنایع دستی است. در این زمینه سازمان توسعه صنایع دستی کشور هند، زیرنظر وزارتخانه نساجی به فعالیت می پردازد و هدف آن، گسترش و توسعه صنایع دستی است. مخاطبان عمده این بخش زنان هستند و صنایع دستی پس از کشاورزی دومین صنعت این کشور است. سازمان توسعه صنایع دستی عمدتا تمایل به همکاری با سازمان های غیردولتی، تعاونی ها و سازمان های فعال در امر توسعه سازمان های غیردولتی دارد. این بخش نیاز به سرمایه گذاری اندکی دارد و در مقابل قادر است با توانمندسازی، سرمایه خارجی را به کشور وارد کند. از این رو دولت توانمند سازی و حمایت از سازمان های غیردولتی را در جهت توسعه صنایع دستی در برنامه کار خود قرار داده است که در حال حاضر در بحث صنایع دستی تاکید بر زنان است. تولید کنندگان صنایع دستی که عمدتا در روستاها ساکن هستند در چهار سال اولیه فعالیت خود توسط دولت حمایت مالی می شوند. این حمایت ها در زمینه هایی همچون آموزش طراحی، به روز رسانی تکنولوژی تولید، آموزش بازاریابی و عرضه محصولات، فراهم کردن مواد اولیه، اجاره مکان فعالیت و... است که تمامی این خدمات به صورت رایگان ارائه می شود. برای درک بخشی از پیروزیت دولت هند در این بخش کافی است بدانیم براساس آمارهای ارائه شده در سال 2018، حدود 25 درصد از بازار جهانی صادرات فرش دستباف در اختیار کشور هند بوده است. چین با سهم 23 درصدی و ایران نیز با سهم 11.5 درصدی در رتبه های دوم و سوم قرار دارند .

درآمد 230 میلیارد دلاری هند از IT

یکی دیگر از حوزه هایی که تاثیر چشمگیری در اشتغال زایی هند داشته، بخش IT است. گزارش های بین المللی نشان می دهد این تاثیر گذاری در حالی است که رقابت پذیری قیمتی موجود در هند، موجب عرضه خدمات با قیمتی در حدود 3 تا 4 برابر ارزان تر از آمریکا و انتقال سرمایه های فکری و شرکت های IT جهانی به این کشور شده است. در این زمینه پیش بینی شرکت پژوهشی گارتنر نشان می دهد اندازه بازار صنعت IT هند با رشد 6 درصدی از 71 میلیارد دلار سال 2 15 به 225 میلیارد دلار در سال 2 2 و 35 میلیارد دلار در سال 2 25 خواهد رسید. اما در بخش تجارت خارجی نیز بررسی ها نشان می دهد میزان صادرات کالا و خدمات این کشور از 51 میلیارد دلار در سال 1999 به 545 میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است. همچنین در سال 2019 از 545 میلیارد دلار صادرات این کشور، 215 میلیارد دلار آن صادرات بخش خدمات و 330 میلیارد دلار نیز صادرات کالاست.در این زمینه بررسی ها نشان می دهد از صادرات 215 میلیارد دلاری بخش خدمات در سال 2019 حدود 28 درصد آن مربوط به بخش IT و خدمات ارتباطی و خدمات رایانه ای، 14 درصد مربوط به درآمدهای بخش گردشگری، 32 درصد مربوط به کسب وکار، 2 درصد مربوط به ساخت وساز و 15 درصد نیز به سایر بخش ها اختصاص دارد. به عبارت دیگر، کشور هند در حال حاضر فقط از صادرات بخش IT و خدمات ارتباطی و خدمات رایانه ای سالانه 60 میلیارد دلار درآمد دارد که این میزان برابر با کل درآمد نفتی ایران در سال 2018 (قبل از تحریم نفت) است .

منبع:فرهیختگان