شاخه گل های نرگس فرصت خوشبوی اقتصاد مازندران است - بوستان گفتگو

عطر مجذوب نماینده گل روزهای سرد سال را می گردد این روزها در شهرهای مختلف مازندران استشمام کرد. گل زیبا و خوشبویی که چند سال است در مازندران کشت آن بیشتر از گذشته رونق گرفته و سطح زیرکشت آن نیز سال به سال رو به افزایش است. اما این ظرفیت و فرصت مهم مالی را چگونه میتوان در مازندران شکوفا کرد و از کشت و عرضه ساده و بدون برنامه به جایگاهی پرسود و عایدیزا و اشتغال زا برای مازندران تبدیل کرد؟

پاسخ به این پرسش ممکن است طولانی و چند بعدی باشد. اما صاحب نظران می گویند نخستین راهبرد تحقق این هدف، مردم پایه شدن ساختار برنامه ریزی برای بهره برداری بیشتر از این فرصت با تشکیل تعاونی ها و اتحادیه ای مستقل برای راهنمایی کردن ظرفیتهای پنهان مانده گل نرگس به سمت صنعتی شدن است.

در نگاه نخست شاید این گونه به نظر برسد که گیاهی با ویژگی های گل نرگس را جز با عرضه در خیابان ها و گل فروشی ها نمیتوان به پول و شغل و درامد تبدیل کرد. اما این نگاه همان نگرش سنتی مبتنی بر خام فروشی است که سالهاست بلای جانِ بسیاری از محصولات کشاورزی و باغی مازندران شده و اجازه نداده تا فرصتهای مهم و ارزشمند موجود در این استان به شکوفایی لازم و جایگاهی که می توانند در اقتصاد منطقه داشته باشند برسند.

هفته گذشته جشنواره گل نرگس در روستای کردکلای شهرستان جویبار برگزار گردید. جشنواره ای که مثل سالهای اخیر مورد استقبال مردم نهاده شد و مسئولانی هم از آن بازدید کردند. دسته های گل نرگس در محل برگزاری جشنواره خودنمایی میکرد و به وسیله فراوری نمایندگان عرضه میشد. عده ای برای خرید گل و بعضی هم برای تهیه پیاز گل نرگس به محل برگزاری جشنواره رفتند.

اما جای خالی صنایع تبدیلی و محصولات فرآوری شده ای که میتوان از این گل زیبا فراوری و عرضه کرد و حتی ضعف در بسته بندی در این رویداد نیز به چشم می آمد. ضعفی که می تواند این اقتصاد نوپای گل پایه را طی سالهای آینده با چالش روبرو کند و در رکود نگه دارد و از یک فرصت مهم مالی به یک فعالیت فصلی تنزل دهد.

استاندار مازندران که یکی از بازدید نمایندگان این جشنواره بود پس از بازدید تاکید نمود که فراوری نمایندگان این گل باید از همین حالا که ابتدای راه اقتصاد گل نرگس در مازندران است به سمت فعالیتهای تشکلی و اتحادیه ای حرکت نمایند و منسجم پیش بروند.

سید محمود حسینی پور پیرامون اینکه شاخه گل های نرگس فرصت خوشبوی اقتصاد مازندران است، عنوان نمود که فراوری نمایندگان گل نرگس باید از منظر تشکیلاتی با ایجاد یک شرکت تعاونی و سامان دادن به فعالیتشان تعامل بهتری را با سازمان جهاد کشاورزی و دیگر سازمانها برقرار نمایند تا بخش دولتی نیز بتواند به عنوان تسهیلگر در موارد مختلف مانند تامین نهاده ها، ایجاد صنایع تبدیلی، بازاریابی و صادرات گل و محصولات فرآوری شده از آنها حمایت کند.

اشاره حسینی پور به کاهش تصدی گری دولت و حرکت به سمت مردم پایه شدن فعالیتهای مالی است که در همه کشورهای پیشرفته به عنوان راه چاره اصلی رونق و شکوفایی ظرفیتها مورد توجه قرار گرفته است.

استاندار مازندران به ضرورت فرآوری گل نرگس و فراوری محصولات وابسته از این گل زیبا و خوشبو نیز تاکید نمود. شاید این پرسش پیش بیاید که از گلی مانند نرگس چه محصولاتی میتوان فراوری کرد که برای آن ارزش افزوده ایجاد کند؟ پاسخ روشن است؛ ساده ترین و نخستین و البته یکی از پرسودترین محصولات وابسته به این گل می تواند عطر و اسانس نرگس باشد که نه تنها بازار داخلی بلکه بازارهای خارجی را نیز هدف بگیرد.

نگاهی به آمارهای کسب عایدی بعضی کشورها از فروش عطر و اسانس نشان می دهد که این صنعت تا چه میزان ظرفیت کسب عایدی دارد. عایدی سالانه فرانسوی ها از بازار عطر دنیا حدود 5.4 میلیارد دلار برآورد می گردد و اسپانیایی ها نیز 2.3 میلیارد دلار از فراوری و صادرات عطر به اقتصد کشورشان تزریق می نمایند. نمونه های از این دست کم نیستند. بنابراین میتوان از ظرفیتی مانند گل نرگس که گونه های زیبا و خوشبوی آن در مازندران کشت و فراوری می گردد برای افزایش عایدی استان از بخش کشاورزی بهره گرفت. قطب فراوری آن در مازندران هم می تواند همین شهرستان جویبار باشد که چند سال است جشنواره گل نرگس را برگزار می نماید و بیشترین سطح زیر کشت این گل را در استان به خود اختصاص داده است.

به گفته سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران، شهرستان جویبار قطب اصلی کشت گل نرگس در مازندران است. از حدود 100 هکتار باغ نرگس که در مازندران وجود دارد، 66 هکتار متعلق به جویباری هاست و در این شهرستان نهاده شده است.

بابک مومنی گل نرگس را برای اقتصاد کشاورزی مازندران از 2 منظر ظرفیتی مهم می داند. او معتقد است که از یک سو با توجه به ظرفیت هایی که گل نرگس برای عایدیزایی دارد میتوان روی آن حساب کرد و از سوی دیگر باید نوپا بودن این فعالیت را نیز موقعیتی مناسب برای هدفمند کردن آن و سمت و سو دادن دانست.

او پیرامون اینکه شاخه گل های نرگس فرصت خوشبوی اقتصاد مازندران است، اظهار می نماید: یکی از چالش های ما در فرصت های اینچنینی فراوریی مازندران این است که ابتدا کشت می کنیم و بعد سراغ بازاریابی می رویم و در برترین حالت می بینیم که محصول در بازارهای غیرتجاری عرضه می گردد و در شرایط مناسبتی به چشم می آید. پس از چند وقت هم ناگهان افت قیمت شدیدی پیدا می نماید و تا سال بعد فراموش می گردد.

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران درباره روش های شکوفا کردن اقتصاد گل نرگس در مازندران می گوید: مانند همه کارها که سخت ترین گام برای انجامشان نخستین گام است، آغاز این کار هم سخت است و در ابتدای راه مسائل خاص خودش را دارد. فراوری نماینده دنبال حمایت های فنی و اعتباری و ساختاری است، چون هنوز گل نرگس در برنامه های تثبیت شده کشت استان قرار ندارد. بنابراین در ابتدای راه امکان حمایت کمی سخت است. اما غیرممکن نیست و اتفاقا راه چاره قابل اجرا و ساده ای هم دارد.

مومنی خاطرنشان می نماید: این اقدام خوبی است که باغداران و کشاورزان ما نگاهی هم به فراوری گل نرگس داشته باشند و به سمت این قبیل محصولات نوپا بروند. مثلا اگر فراوری پیاز این گل در تناوب کشت برنج و گندم قرار بگیرد می تواند ظرفیت خوبی برای افزایش عایدی کشاورز باشد. به شرطی که در این فرآیند چند کار درست انجام دهیم.

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران تصریح می نماید: کشت این نیست که کشاورز بدون برنامه ریزی درست و حساب شده وارد فعالیت گردد. کشت و کار باید برنامه داشته باشد. در درجه نخست فراوری نمایندگان یک محصول باید ساماندهی شوند و در قالب یک تعاونی خودشان را معرفی نمایند.

این مسئول معتقد است که وقتی فراوری نمایندگان انسجام ساختاری و نظام تخصصی پیدا می نمایند، هم میتوان برای توانمندسازی آنان از تسهیلات حمایتی در قالب یارانه های نقدی یا یاری های فنی و اداری استفاده کرد و هم با انسجام به صورت تخصصی جذب بازار هدف و حتی صادرات را پیگیر شد.

مومنی تاکید دارد که فراوری نمایندگان گل نرگس در مازندران و به ویژه شهرستان جویبار از همین حالا به فکر تشکیل تعاونی یا اتحادیه ای مستقل باشند و می گوید: اعضای این اتحادیه اگر در قالب یک تعاونی سرمایه شان را کنار هم بگذارند و به رقم قابل توجهی برسانند، با حمایت های دولتی می توانند به فراوری فرآورده هایی مانند عطر و اسانس روی بیاورند که 10 ها برابر محصول اولیه سود می دهد.

او می افزاید: اگر از همین الان که ابتدای راه است مسیر درست ریل گذاری گردد و پیش از این که بازار گل نرگس اسیر دست دلال ها و گرفتار بازارهای مبهم و غیر شفاف گردد، خود فراوری نمایندگان اتحادیه تشکیل دهند و بازار علمی برای نظام عرضه محصولشان تعریف نمایند، مطمئنا در ادامه راه در جذب مخاطب بیشتر و توسعه فعالیت تعاونی و حرکت به سمت صنایع پایین دستی خیلی بهتر حرکت می نمایند. آن موقع دولت هم راحت تر می تواند از این فعالیت مهم و مناسب حمایت کند.

تاکید سرپرست سازمان جهاد کشاورزی بر در اختیار گرفتن سرنوشت و برنامه ریزی محصول فراوریی به وسیله خودشان است. راهبردی که در بعضی از محصولات باغی سایر استانها مانند پسته بچشم میخورد، اما برای محصولات فراوری شده در مازندران هنوز به شکل منسجم و اثرگذار رقم نخورده است.

مومنی در این باره اظهار می نماید: ما اکنون برای مرکبات فراوری استانمان همین مشکل را داریم. با حدود 2.5 میلیون تن فراوری مرکبات، چند اتحادیه قدرتمند داریم که خودشان سرنوشت محصول را در اختیار بگیرند، در ایجاد فرصتهای پایین دستی معین نماینده باشند و در نظام صادرات بازار وارد شوند؟ علت این شرایط همین است که چون از همان ابتدای فعالیت، پایه های لازم بر مبنای تشکل های کشاورزی و اتحادیه های منسجم شکل نگرفت.

وی تصریح می نماید: نگاه و تاکید بخش دولتی این است که تصدی گری دولت از همه حوزه های اینچنینی کاسته گردد و دولت در نقش تسهیلگر حضور داشته باشد. برای مثال فراوری نمایندگان مرکبات خودشان بتوانند نهالستان های پایه ایجاد نمایند. اما چون در اتحادیه ها ساماندهی و انسجام وجود ندارد، همه نگاه ها به دولت ختم می گردد و نتیجه این است که بازار در یک فضای مبهم و غیرشفاف قرار می گیرد.

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران تاکید می نماید که فراوری نمایندگان محصولات باغی و کشاورزی نباید منتظر معجزه ای باشند و حتی اگر دولت هم مبلغی بپردازد فقط به عنوان مسکن عمل می نماید. محصولات اصلی ما گرفتار همین رویکرد نادرست هستند.

وی می افزاید: فراورینمایندگان محصولات باغی و کشاورزی در استان باید به سمت انسجام صنفی و تشکلی حرکت نمایند. اگر منسجم و شناسنامه دار شوند، مطمئنا خیلی راحت تر می گردد برای پشتیبانی از آنها نظام معین کرد. هر جا اتحادیه ای از خود مردم کار را به عهده گرفت، نهایتا از دولت سرمایه در گردش خواست که آن سرمایه باعث توانمندتر شدن مجموعه شد، نه بدهکار شدن به بانکها. در خصوص گل نرگس هم حالا که ابتدای راه است فراوری نمایندگان باید ساختار منسجم اتحادیه ای و تعاونی را شکل دهند و به سمت فرآوری این محصول بروند.

مومنی تصریح می نماید: تا زمانی که اتحادیه ها شکل نگیرند و هدفمند و برپایه برنامه ریزی درست پیش نروند، بازار هیچ محصولی از مازندران به جایگاه واقعی اش نمی رسد. در فرانسه اتحادیه ها کشاورزی را مدیریت می نمایند. در همین استان میتوان از اتحادیه تعاونی صیادان به عنوان یک نمونه منسجم که تا حدودی نیز پیروز عمل نموده نام برد.

وی خاطرنشان می نماید: کوشش ما در سازمان جهاد کشاورزی استان این است که از همه ظرفیت ها اعم از علاقمندان به فعالیت در فعالیت های نوپای باغی و کشاورزی، کشاورزان پیشرو و شرکتهای دانش بنیان برای تحقق این هدف و ایجاد اتحادیه های منسجم برای محصولات استفاده کنیم و امیدواریم که این نگاه و نگرش در خود فراوری نمایندگان نیز تقویت گردد تا بخش دولتی بتواند بیشتر و بهتر در کنار آنها به توسعه مالی استان یاری کند.

اگر این دغدغه که سرپرست سازمان جهاد کشاورزی و استاندار مازندران به آن اشاره کردند به نقطه مطلوبی ختم گردد، شاید از گل نرگس که این روزها فقط در گل فروشی ها و کنار خیابان ها عرضه می گردد و عمر کوتاهی هم دارد چند سال دیگر به عنوان پرچمدار تحول در فرآوری محصولات باغی و کشاورزی مازندران نام ببریم، مشروط بر آنکه از همین حالا برنامه ریزی برای نهاده شدن بازار این محصول در مسیری درست و هدفمند مورد توجه خود فراوری نمایندگان قرار بگیرد و به فروش دسته گل های ساده در گل فروشی ها و کنار خیابان ها راضی نمانند.