اختراع و اکتشاف با نوآوری فرق دارد؟! - بوستان گفتگو

برای سفر با تور پوکت همراه ما باشید.

هادی نیل فروشان| در ادبیات مدیریت بنگاه ها و حتی در ادبیات رایج جامعه بسیار دیده می گردد که فرد یا بنگاهی را بسیار نوآور می دانند و وقتی از متر و مقیاس این بسیار نوآوربودن می پرسیم، پاسخ را به تعداد زیاد اختراعات آن فرد یا سازمان ارجاع می دهند.

شاید اگر این اشتباه رایج نبود، ضرورتی هم برای نوشتن این متن و تأکید بر جداسازی دو مفهوم اختراع و نوآوری نبود.

اختراع و اکتشاف نخستین گام های فرایند نوآوری فناورانه هستند. فرهنگ و بستر در تبیین تفاوت این چند مفهوم می نویسد: ما چیزی را کشف می کنیم که قبلا وجود داشته؛ هرچند برای ما ناشناخته بوده است؛ اما وقتی چیزی را اختراع می کنیم یعنی تا پیش از این اصلا وجود نداشته است.

اکتشافات و اختراعات عموما برون داد فرایند های خلاقانه ای هستند که از پیش قابل پیش بینی و برنامه ریزی نیستند. تاریخ علم و فناوری پر است از اختراعات و اکتشافاتی که بی هیچ برنامه و کوشش قبلی و به اصطلاح عامیانه شانسی به دست آمده اند.

یک شاخص خوب برای ایجاد تمایز بین اختراع و اکتشاف از یک سو و نوآوری از سوی دیگر توجه به دوگانه معیار های موفقیت فنی و تجاری است. مهم ترین معیار ارزیابی میزان موفقیت یک اختراع یا کشف علمی، معیار های فنی است: سؤالاتی از این جنس که آیا این نتیجه که به دست آمده درست است یا نه؟ (در خصوص اکتشافات)

یا این سؤال که آیا این دستگاه می تواند کارکردی را که برایش ساخته شده به خوبی به انجام برساند یا خیر؟ (در خصوص اختراعات) و کمتر به معیار های تجاری برای ارزیابی یک اختراع یا کشف علمی پرداخته می گردد.

البته گاهی مواقع اختراعات منتهی به ثبت پتنت می شوند و این ظرفیتی را برای مخترعان و مکتشفان مرتبط با آن ایجاد می نماید تا از نتایج مالی یا تجاری آن اختراع بهره ببرند، اما معمولا در چنین حالاتی هم یک فاصله زمانی نسبتا قابل توجه (مثلا 10 سال یا شاید هم بیشتر) بین زمان اختراع و زمان انتفاع از آن وجود دارد. ابررسانا ها و مهندسی ژنتیک نمونه های خوبی از این فاصله زمانی بین اختراع و آغاز به فرایند انتفاع از آن هستند.

اما نوآوری زمانی محقق می گردد که آن اختراع یا اکتشاف تجاری شده باشد، یعنی به بازار رسیده، به بازار عرضه شده و بازار آن را به عنوان یک محصول پذیرفته باشد. مهم ترین معیار موفقیت یک نوآوری درست برخلاف اختراع و اکتشاف، معیار تجاری است.

یعنی اینکه آیا آن نوآوری توانسته میزان سرمایه گذاری صورت گرفته برای تحققش را به علاوه میزان بیشتری سود به سرمایه گذاران بازگرداند یا خیر. طبیعتا با این تعریف، کار یک نوآور فقط اختراع کردن یک محصول جدید یا کشف کردن یک قانون جدید نیست، بلکه فرد یا سازمان نوآور باید بتواند برای اختراع یا اکتشافش بازاریابی و بازارسازی کند. چیزی که ما به زبان فنی تر به آن تجاری سازی می گوییم.

بنابراین، نوآوری محصول یک سلسله فعالیت ها و اقداماتی است که به توسعه محصولات، خدمات و فرایند هایی منجر می گردد که در تراز بازار های موجود، قابل بازاریابی و فروش باشند.

تا همین جای کار یک چیز دیگر هم تعیین می گردد و آن اینکه نوآوری می تواند فناورانه یا غیرفناورانه باشد. نوآوری فناورانه یعنی فعالیت های نوآورانه فرد یا سازمان به فراوری و تجاری سازی فناوری منجر می گردد، در حالی که نوآوری های غیرفناورانه شامل تجاری شدن و به بازارآمدن خدمات و محصولات جدید غیرفناورانه هستند.

مثلا وقتی گوشی های هوشمند به بازار آمدند، در واقع یک نوآوری فناورانه در قالب یک محصول جدید به بازار عرضه شده بود، ولی وقتی برای نخستین بار در بعضی رستوران ها ایده نان داغ، کباب داغ عرضه شد، یک نوآوری محقق شده بود، ولی این نوآوری مبتنی بر یک فناوری جدید نبود، بلکه مبتنی بر یک ایده غیرفناورانه بود.

شاید بد نباشد از باب یادآوری نقبی هم به تعریف فناوری بزنیم: فناوری دربرگیرنده مجموعه دانش های تئوریک، مهارت های عملی و مصنوعاتی است که برای توسعه محصولات و خدمات جدید و همچنین توسعه فرایند های فراوری آن محصولات و سیستم های ارائه آن خدمات به کار می فرایند.

فناوری می تواند در قالب یک محصول، یک فرایند یا یک سیستم تجسم یابد. هر فناوری متشکل از اجزای مختلفی است، ولی شاید مهم ترین جزء هر فناوری، بعد ضمنی یا پنهان آن است که مثلا یا در قالب یک راز تجاری، یک فرمول، یک دستورالعمل تجسم می یابد یا از جنس مهارتی است که نزد استادکاران زبردست وجود دارد و سینه به سینه به شاگردانشان منتقل می نمایند؛ چیزی شبیه به فوت کوزه گری!